Ekstraklasa to najwyższa klasa rozgrywkowa w piłce nożnej w Polsce. To żywy świadek historii i ewolucji futbolu w Polsce oraz arena wypełniona emocjami, pasją i innowacjami. Historia Ekstraklasy nie jest obojętna na zmiany społeczno-polityczne. W tym artykule przedstawiam wyczerpujący przegląd najważniejszych momentów, dat oraz liczb, które ukształtowały ligę na przestrzeni lat.
Powołanie PZPN i początek polskiej piłki nożnej
Po tym, gdy Polska odzyskała niepodległość w 1918 roku, coraz większą uwagę zaczęto zwracać na sport, który miał stać się elementem budowania nowego państwa i jednoczenia Polaków. Nie trzeba było długo czekać, na podjęcie konkretnych decyzji. W grudniu 1919 roku zorganizowano pierwszy zjazd w Warszawie, na którym pojawiło się 31 klubów piłkarskich. Właśnie wtedy powołano Polski Związek Piłki Nożnej (PZPN).
Polską podzielono na pięć okręgów:
- krakowski,
- lwowski,
- łódzki,
- poznański,
- warszawski.
Zaplanowano też pierwsze mistrzostwa Polski, które miały odbyć się w 1920 roku. Organizatorzy zmuszeni jednak byli przesunąć termin rozgrywek ze względu na wybuch wojny polsko-bolszewickiej.
Pierwsze oficjalne mistrzostwa Polski odbyły się więc rok później, w 1921 roku. Mistrzowski tytuł zdobyła legendarna Cracovia. W kolejnych latach mistrzostwa rozgrywano w formie turniejów, w których uczestniczyły zwycięskie drużyny poszczególnych okręgów. Te rozgrywki miały charakter regionalny, co pozwalało stopniowo budować podwaliny pod krajową piłkę nożną. Wszystko odbywało się w fazie eksperymentalnej.
Przełomowy rok 1927
W 1927 roku powstała Liga Piłki Nożnej. Inicjatorem było czternaście czołowych polskich klubów, niezadowolonych z tego, jak do tej pory wyglądały rozgrywki na skalę kraju. Pierwszy sezon ligowy rozpoczął się 3 kwietnia 1927 roku, a główny tytuł zdobyła Wisła Kraków. To wydarzenie stało się kamieniem milowym, ponieważ wyznaczyło nowe standardy organizacyjne i sportowe, które trwały przez kolejne dekady. Już wtedy dało się odczuć napięcia pomiędzy klubami a PZPN-em. Skutki były dość oczywiste – niektóre zespoły, np. Cracovia, początkowo nie przystąpiły do nowej ligi.
Liga Piłki Nożnej prężnie działała przez cały okres międzywojenny aż do momentu wybuchu II wojny światowej w 1939 roku. W latach międzywojennych prym wiodły takie kluby, jak Wisła Kraków, Pogoń Lwów i Ruch Chorzów. Turnieje w ramach Ligi przyjmowały różne formy. Na bieżąco modyfikowano też systemy punktacji i kwalifikacji.
Lata powojenne
W 1946 roku, po zakończeniu II wojny światowej, wznowiono rozgrywki piłkarskie w Polsce. Od 1948 roku swoją działalność rozpoczęła nowa liga, zwana I ligą. Okres powojenny to czas odbudowy i modernizacji, a w kraju zaczęły dominować takie kluby, jak Górnik Zabrze, Legia Warszawa i Ruch Chorzów. Liczba uczestniczących drużyn i system rozgrywek ulegały zmianom, co odzwierciedlało dynamiczny rozwój sportu i dostosowywanie się do nowych warunków społeczno-ekonomicznych.
Stabilizacja i rozwój w latach 1962–2000
W latach 60. i 70. XX wieku następował widoczny wzrost popularności polskiej piłki nożnej. Był to okres stabilizacyjny dla nowych struktur, testowano nowoczesne rozwiązania organizacyjne, a liga zaczęła odnosić sukcesy na arenie międzynarodowej.
Największe polskie kluby zdobywały liczne tytuły – do dzisiaj Górnik Zabrze i Legia Warszawa mogą pochwalić się uzyskaniem 14 tytułów mistrzowskich. W 1991 roku w polskiej I lidze piłkarskiej zwiększono liczbę drużyn z 16 do 18, a rozgrywki w I lidze toczyły się systemem kołowym, czyli mecz i rewanż. Dwie najlepsze drużyny końcowej tabeli awansowały bezpośrednio do Ekstraklasy, drużyny z miejsc 3-6 walczyły o awans w barażach, a trzy najsłabsze drużyny spadały do II ligi.
Modernizacja Ekstraklasy w latach 2000-2020
W 2005 roku powołano spółkę Ekstraklasa SA, która przejęła zarządzanie rozgrywkami piłkarskimi w Polsce. Pierwszy mecz pod egidą nowej organizacji odbył się 18 listopada 2005 roku, a w 2008 roku liga przyjęła nazwę Ekstraklasa. W 2011 roku utworzono Ekstraklasa Live Park – spółkę odpowiedzialną za produkcję sygnału telewizyjnego wszystkich meczów.
Współczesna Ekstraklasa
Ostatnie lata to okres dalszych przekształceń. W 2021 roku zarząd PZPN podjął decyzję o wprowadzeniu nowego formatu rozgrywek, opartego na 34 kolejkach.
Dzięki temu każdy mecz nabiera kluczowego znaczenia, a walka o mistrzostwo, europejskie miejsca i uniknięcie spadku jest bardziej zacięta niż kiedykolwiek. Obecna edycja sezonu 2024/2025, w której rozegrano już 216 meczów i padło 569 goli, jest doskonałym przykładem nowoczesnych rozgrywek.
Obecnie Ekstraklasa to nie tylko rywalizacja na boisku, ale także dynamicznie rozwijający się sektor komercyjny, który stale się rozwija i przyciąga sponsorów oraz międzynarodowych mediów. Zmiany w liczbie drużyn, format rozgrywek oraz wdrożenie technologii VAR to tylko niektóre z innowacji, które wpłynęły na to funkcjonowanie Ekstraklasy.